Prawo spadkowe

Kto i kiedy dziedziczy nasze długi

Business peoples in Financial Maze Labyrinth

Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów zamieszczonych w Kodeksie cywilnym w księdze czwartej.

Powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Zgodnie z art. 931 kodeku cywilnego dziedziczenie ustawowe następuje w poniżej wskazanej kolejności:

  1. dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek – w częściach równych, jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta spadku;
  2. jeśli jedno z dzieci spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku – jego część, która by mu przypadała zostaje podzielona pomiędzy jego dzieci własne;
  3. w przypadku braku zstępnych (dzieci) powołani do spadku są małżonek oraz rodzice zmarłego;
  4. w przypadku braku zstępnych jak i małżonka cały majątek przypada rodzicom zmarłego;
  5. w przypadku, gdy jeden z rodziców uprawnionych do dziedziczenia nie żyje, w jego miejsce wchodzi rodzeństwo zmarłego;
  6. w przypadku, gdy rodzeństwo nie dożyło otwarcia spadku, w ich miejsce wchodzą dzieci rodzeństwa;
  7. w przypadku braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy;
  8. w przypadku braku rodziny spadek przypada dzieciom małżonka (pasierbom);
  9. ostatecznie, gdy spadkodawca nie posiada żadnej rodziny, która została powołana z ustawy; spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Oprócz dziedziczenia ustawowego spadkodawca jest uprawniony do sporządzenia testamentu na wypadek śmierci, w którym może ustanowić dowolne osoby spadkobiercami.

Co może zrobić spadkobierca?

W przypadku śmierci spadkodawcy, spadkobierca może podjąć następującą decyzję:

  • przyjąć spadek bez ograniczenia za długi spadkowe (przyjęcie proste) – spadkobierca przyjmuje zarówno majątek i długi;
  • przyjąć spadek z ograniczeniem odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza) – odpowiada za długi spadkodawcy tylko do wysokości majątku, jaki zostawił po sobie spadkodawca;
  • odrzucić spadek – zrezygnować w całości ze spadku.

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przez spadkobiercę może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Termin 6 miesięcy dla kolejnych spadkobierców zaczyna być liczony dopiero w sytuacji, gdy inni spadkobiercy odrzucili spadek.

Odrzucenie lub przyjęcie spadku może być złożone jedynie przed notariuszem lub przed sądem.

Uwaga! Jakakolwiek inna forma złożenia oświadczenia np. w biurze podawczym Urzędu Skarbowego nie jest oświadczeniem skutkującym przyjęcie lub odrzucenie spadku.

W przypadku, gdy spadkobierca w terminie szczęściu miesięcy od dowiedzenia się o tytule swego powołania nie złoży jakiegokolwiek oświadczenia, będzie to oznaczało, że przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Uwaga! Do dnia 18 października 2015 r. w przypadku śmierci spadkodawcy, osoba, która w terminie 6 miesięcy nie złożyła jakiegokolwiek oświadczenia dziedziczyła spadek bez ograniczenia, czyli odpowiadała całym swoim majątkiem za ewentualne długi spadkowe.

Podsumowując:

  • istnieje katalog osób, które dziedziczą po zmarłym w określonej kolejności;
  • odrzucenie spadku przez spadkobiercę, który jest w wyższej kategorii będzie aktualizowało możliwość odrzucenia bądź przyjęcia spadku przez spadkobiercę z „niższej kategorii”;
  • od dnia 18 października 2015 r., jeśli spadkobierca nie złoży oświadczenia w terminie 6 miesięcy dziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza;
  • do dnia 18 października 2015 r., jeśli spadkobierca nie złożył oświadczenia w terminie 6 miesięcy dziedziczył spadek w całości.

Bibliografia:

  • ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny ( Dz.U.2016.380);
  • „Kodeks cywilny- komentarz” pod red. E. Gniewka, wydawnictwo C.H. Beck, wydanie 4, 2011 r.
Odrzucenie spadku

Odrzucenie spadku następuje w formie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Z prawnego punktu widzenia jest to czynność prawna jednostronna, która nie ma konkretnego adresata. Odrzucenie może być dokonane zarówno przez spadkobiercę ustawowego oraz testamentowego.  Mimo tego, że spadkobierca nabywa prawa i obowiązki majątkowe z chwilą śmierci spadkodawcy, nie jest to przyjęcie ostateczne. Spadkobierca może sam zadecydować, czy godzi się na przyjęcie spadku lub czy spadek odrzuca.

Oświadczenie o odrzuceniu spadku może być jedynie złożone przed sądem lub notariuszem. Inne formy złożenia takiego oświadczenia nie są skuteczne i wiążące. Tym samym złożenie pisma informującego o odrzuceniu spadku w biurze podawczym Urzędu Skarbowego lub w Urzędzie Miasta nie wywiera żadnych rzeczywistych skutków związanych z odrzuceniem spadku.

Oświadczenie o odrzuceniu może być złożone osobiście lub przez pełnomocnika (pełnomocnictwo wymaga formy pisemnej z podpisem urzędowo poświadczonym). Oświadczenie o odrzuceniu spadku nie może być złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.

Oświadczenie o odrzuceniu może być złożone w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Termin jest liczony od dnia uzyskania wiadomości, co ma na celu ochronę spadkobierców.

Uwaga! W przypadku odrzucenia spadku w imieniu osoby niemającej pełnej zdolności do czynności prawnych konieczna jest zgoda sądu opiekuńczego pod rygorem nieważności oświadczenia przedstawiciela ustawowego  (art. 101 § 3, art. 156, art. 178 § 2 k.r.o.).

Skutki prawne oświadczenia

Skutkiem prawnym oświadczenia o odrzucenia jest wyłączenie spadkobiercy od dziedziczenia i uznanie go tak jak gdyby nie dożył otwarcia spadku. Odrzucenie przez spadkodawcę oznacza możliwość przyjęcia spadku przez jego dzieci, w części, która by mu przypadała.

Bibliografia:

  • ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny  ( Dz.U.2016.380);
  • „Kodeks cywilny- komentarz” pod red. E. Gniewka, wydawnictwo C.H. Beck, wydanie 4, 2011 r.;
  • ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U.2015.2082)
Jak sprawdzić, czy spadkobierca pozostawił niespłacone długi?

Ustalenie rzeczywistej liczby długów jest bardzo często trudnym zadaniem. Zdarza się, że starszym osobą sprawy finansowe wymykają się spod kontroli, a po ich śmierci rodziny muszą borykać się z ustaleniem liczby wierzycieli.

Śmierć spadkodawcy powoduje otwarcie po nim spadku. Jednak ostateczną decyzję w prawie przyjęcia lub odrzucenia spadku podejmuje spadkobierca, który na podjęcie decyzji ma 6 miesięcy.

Co do zasady po upływie 6 miesięcy należy zgłosić wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku lub udać się do notariusza w celu sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia. Dopiero po uzyskaniu jednego z powyższych dokumentów możemy, jako „pełnoprawni” spadkobiercy uzyskać informację odnośnie zobowiązań spadkodawcy lub już, jako właściciele odziedziczonych ruchomości sprzedać je.

Ponadto zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego art. 637 na wniosek osoby, która uprawdopodobni, że jest spadkobiercą, uprawnionym do zachowku lub zapisobiercą, albo wykonawcą testamentu lub wierzycielem posiadającym pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy sąd spadku wydaje postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza.

Po wydaniu postanowienia o sporządzeniu spisu inwentarza sąd niezwłocznie zarządza jego ogłoszenie na stronie internetowej sądu spadku oraz na tablicy ogłoszeń. Ogłoszenie zawiera dane osobowe, adres oraz datę śmierci spadkodawcy. Osobą odpowiedzialną za sporządzenie spisu inwentarza jest komornik. W spisie inwentarza komornik zamieszcza przedmioty należące do spadku i przedmioty zapisów windykacyjnych, z zaznaczeniem wartości każdego z tych przedmiotów, oraz długi spadkowe ze wskazaniem wysokości każdego z nich.

Wartość przedmiotów należących do spadku i przedmiotów zapisów windykacyjnych komornik ustala według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a wysokość długów spadkowych – według stanu z chwili otwarcia spadku. Komornik z urzędu ustala i zamieszcza w spisie inwentarza przedmioty należące do spadku, przedmioty zapisów windykacyjnych oraz długi spadkowe. W razie ujawnienia przedmiotu należącego do spadku, przedmiotu zapisu windykacyjnego lub długu spadkowego niezamieszczonego w spisie inwentarza sąd spadku wydaje postanowienie o sporządzeniu uzupełniającego spisu inwentarza.

Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku. Od chwili przyjęcia spadku ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe z całego swego majątku.

Bibliografia:

  • ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny ( Dz.U.2016.380);
  • ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.2014.101);
  • „Kodeks postępowania cywilnego komentarz” pod red. A. Zielińskiego, wydawnictwo C.H. Beck; wydanie 5, 2011 r.
  • „Kodeks cywilny- komentarz” pod red. E. Gniewka, wydawnictwo C.H. Beck, wydanie 4, 2011 r.

Baner Księga porad