Pani Jadwiga z Warszawy, zwróciła się do Ośrodka Doradztwa Finansowego i Konsumenckiego z pytaniem, o zasady dziedziczenia po zmarłym mężu środków ulokowanych w Kasie Stefczyka w kwocie 50 tys. złotych. Obecnie jest prowadzone postępowanie spadkowe, jednakże wcześniej mąż ustanowił dyspozycję na wypadek śmierci całej kwoty na jej rzecz. Jakie kwoty przypadną w takim razie pozostałym spadkobiercom? – pyta klientka.
Zgodnie z ustawą o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, krąg osób wskazanych przez członka kasy, na rzecz których miałaby nastąpić wypłata środków z lokat z dyspozycji na wypadek śmierci to: małżonek, zstępni, rodzice, dziadkowie, rodzeństwo. Mąż dokonał zapisu tylko jednej osobie – żonie.
Jaki jest limit kwoty dyspozycji w bankach?
Niezależnie od ilości wydanych dla posiadacza rachunku bankowego dyspozycji na wypadek śmierci, łączna kwota wszystkich wypłat z rachunków nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku. W październiku 2021 roku była to kwota 116 820 zł (tj. 20 x 5841,16 zł) – na podstawie komunikatu GUS z listopada 2021 roku w sprawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w październiku 2021 r.
Jeśli kwota na koncie posiadacza rachunku będzie niższa niż kwota dyspozycji, to zapisy na rzecz uposażonych osób zostaną proporcjonalnie zmniejszone. Natomiast, jeśli osobie uposażonej zostanie wypłacona wyższa kwota niż wskazany limit, jest ona zobowiązana zwrócić nadwyżkę spadkobiercom.
Jaki jest limit dyspozycji w kasach oszczędnościowo-kredytowych?
Inny limit obowiązuje w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. Na podstawie dyspozycji na wypadek śmierci kasa jest obowiązana wypłacić osobom wskazanym przez członka kwotę nieprzekraczającą ogółem sumy przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, w okresie 5 lat kalendarzowych poprzedzających wypłatę, ogłaszanej przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Np. w 2019 roku ten limit wynosił 247 043,88 zł, i był ponad dwukrotnie większy niż limit w bankach, natomiast w 2021 roku limit ten wzrósł do kwoty 286 848,84 zł.
Ustanowione dyspozycje na wypadek śmierci nie powinny przekraczać ustawowego limitu kwot. Jeżeli złożyliśmy więcej niż jedną dyspozycję wkładem na wypadek śmierci, a ich suma przekracza dopuszczalny limit, to dyspozycja wydana później ma pierwszeństwo przed dyspozycją wydaną wcześniej. W przypadku wypłacenia kwoty przewyższającej ustawowe limity zapisobiorca jest zobowiązany zwrócić powyższą kwotę spadkobiercom, ponieważ wchodzi ona do masy spadkowej.
Czy dyspozycja na wypadek śmierci wchodzi do masy spadkowej?
Zgodnie z prawem bankowym kwota zapisana w dyspozycji na wypadek śmierci nie wchodzi do spadku po zmarłym posiadaczu rachunku. Oznacza to, że osoby uposażone (w tym wypadku nasza klientka) będą mogły odebrać środki bez przeprowadzenia postępowania spadkowego w zakresie pieniędzy objętych dyspozycją. W przypadku ewentualnych innych składników masy spadkowej przeprowadzenie postępowania spadkowego pozostaje zasadne. Zapisy te dotyczą także SKOK i sumy zapisane w dyspozycji na wypadek śmierci również nie wchodzą do spadku po członku kasy.
Czy należy uiścić podatek od spadków i darowizn?
Istotne jest, że osoba, na rzecz, której została ustanowiona dyspozycja na wypadek śmierci, powinna pamiętać, że przyjęcie dyspozycji wiąże się z koniecznością zapłacenia podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z ustawą od spadków i darowizn zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą oni nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. W praktyce przyjmuje się datę śmierci posiadacza rachunku. Jeśli osoba uposażona należy do I grupy podatkowej (wyżej wymienionej grupy osób), może skorzystać z całkowitego zwolnienia podatkowego. Musi jednak pamiętać o złożeniu w urzędzie skarbowym formularza zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych na druku SD-Z2 w terminie sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Jeśli uprawniona osoba nie złoży we wskazanym terminie formularza, wówczas wypłacona na podstawie dyspozycji kwota będzie podlegała opodatkowaniu na zasadach ogólnych.
Dyspozycja na wypadek śmierci a zwrot kosztów pogrzebu
Po przedstawieniu oryginałów rachunków, faktur za organizację pogrzebu Kasa jest zobowiązana do wypłaty środków z rachunku zmarłego na pokrycie wydatków. Środki te są wypłacone do wysokości salda rachunku zmarłego. Należy dodać, że osoba wnosząca o zwrot kosztów pogrzebu nie musi być spadkobiercą zmarłego, gdyż kwota zwrotu nie wchodzi do masy spadkowej. Wypłata związana ze zwrotem kosztów pogrzebu ma pierwszeństwo przed wypłatą z tytułu dyspozycji na wypadek śmierci. Jeśli dojdzie do sytuacji, w której po wypłacie zwrotu kosztów pogrzebu okaże się, że na rachunku znajduje się mniej pieniędzy niż wynosi kwota dyspozycji na wypadek śmierci, wówczas dyspozycję realizuje się tylko do kwoty, która pozostała na rachunku.
Odpowiadając klientce – środki na koncie oszczędnościowym zmarłego w kwocie 50 tys. złotych, objęte dyspozycją na wypadek śmierci w pełnej kwocie są do jej dyspozycji (nie spadkobierców), ponieważ nie został przekroczony ustawowy limit wysokości maksymalnej kwoty. Tym bardziej, że koszty pogrzebu pokryła ze własnych środków. Klientka musi jednakże pamiętać o złożeniu w urzędzie skarbowym formularza zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych w terminie sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.
